March 21, 2013

SHANING (20) NING LAMAN PAW PRU WA AI MUNGDAN NI

 (Simsa Kasa V-2, I-1)

1990 ning kaw na daini 2011 ning du hkra mungdan nnan (34) paw pru wa ai. Soviet Union Mungdan garan mat ai 1991 ning htum wa maga hta moi Soviet Union kata kaw gumhpawn na nga ai mungdan (15) gaw shanglawt lu sai lam hpe mungkan de ndau shabra dat ai. Dai mungdan 15 gaw:-
1. Armenia
2. Azerbaijan
3. Belarus
4. Estonia
5. Georgia
6. Kazakhstan
7. Kygyzstan
8. Latvia
9. Lithuania
10. Moldova
11. Russia
12. Tajikistan
13. Turkmenistan
14. Ukraine
15. Uzbekistan ni rai nga ai.

Yugoslavia Mungdan gaw 1990 ning kaw mungdan 5 garan mat wa ai. Dai mung- dan 5 ni gaw:-
1. Bosnia and Herzegovina
2. Croatia
3. Macedonia
4. Serbia and Montenegro,
5. Slovenia.


Kaga mungdan 14 gaw shanhte hpe moi colony galaw wa ai ni kaw na shanglawt lu wa ai ni, mungdan 2 hpe gumhpawn na mungdan langai hku na shatai ai ni, mungdan langai kaw na lahkawng garan mat ai ni nga ai. Dai mungdan 14 gaw:-
1. Namibia
2. Yemen
3. Germany
4. Marshall Islands
5. Micronesia
6. Czech Republic
7. Slovakia
8. Eritrea
9. Palau
10. East Timor
11. Montenegro
12. Serbia
13. Kosovo
14. South Sudan

Ndai ni hta na 2002 -2011 lapran hta pru wa ai mungdan nnan ni a lam hpe kadun dawk tsun dan mat wa na.

Sinpraw Timaw (Timor-Leste)

Democratic Republic of Timor-Leste (snr.) East Timor ngu ai Asia Sinpraw Dingda mungdan gaw mungchying masha 1,000,000 grup yin nga nna, 15,410 km2 sha dam ai zinlawng mungdan re (Jinghpaw Mung hta htam 6 kaji ai). Tsaban 16 kaw nna 1975 du hkra Portugal ni a koloni masa hku uphkang ai hpe hkrum sha lai wa sai. 1975 ning, Portugal up ai kata na shanglawt lu ai shaning hta nan Indonesia hpyendap kawn zing la hkrum nna, Indonesia a masat (27) mungdaw langai byin wa sai. Dai aten kaw nna Revolutionary Front for an Independent East Timor (FRETILIN) ngu ai rawt malan hpung gaw Indonesia hpe bai kasat wa ai. 24 ning na ai rawt malan hkrunlam laman, Indonesia hpyenla ni roirip ai majaw masha 17,600 gaw sat hkrum ai, 73,200 gaw kawsi hpanggara hkrum let wundoi mat wa sai. Sinpraw Timaw a sutgan arung arai 70% gaw majan a majaw htenza mat nna, mungkan hta matsan dik ai mungdan jahpan kaw lawm nga ai re. 1999 ning, Mungkan Munghpawm Hpung (United Nations) dawdan ai madu uphkang masa tara hte maren, 2002 May 20 ya shani e Sinpraw Timaw gaw awmdawm shanglawt mungdan langai hku byin tai wa sai rai.



Dingda Sudan (South Sudan)

Democratic of South Sudan ngu ai awmdawm shanglawt lu ai mungdan 2011 July 9 ya hta Afrika Dan kata pawpru wa sai rai. Mungchying masha 8,000,000 nga ai Dingda Sudan lamuga gaw 619,745 km2 dam ai (Jinghpaw Mung hta htam 9 daram kaba ai). 1956 ning, Britisha hte Egutu ni up ai kata na shanglawt lu la wa ai re. Dingdung maga na Sudan masha ni gaw Muslim ni rai nna dingda maga na masha ni gaw Hkristan ni rai ma ai. Sudan mungdan shanglawt n lu shi ai 1955 ning kawn 1972 du hkra masat 1 lang dinghku majan byin lai wa sai. Dai majan ngut ai hpang, Dingda Sudan hpe Madu Uphkang Gaiwang hku nna masat sai. 1983- 2005 laman hta kalang bai dinghku majan byin wa ai. Simsa lam ga shaka la ngut ai hte Madu Uphkang ai Dingda Sudan Asuya langai hku nna masat da lu sai. Shaning 50 ning byin lai wa ai majan a majaw, masha wan 2 jan si htum nna, wan 5 jan mungdan shinggan de hpyen hprawng hkawm ra mat ai. 2011 January hta aw- mdawm shanglawt la na n la na hte seng nna mungshawa nsen hta la ai lam (referendum) galaw ai hta, mung shawa 99% gaw awmdawm shanglawt lu ai mungdan hku rawt tsap na hpe lata la sai rai.






No comments:

Post a Comment