MAGAM AMU HTE MAKAM BUNGLI

(2013 Kuthkai chyum jawng na shapraw ai "Chyum Jawng Shanan"  kawn " Magam Amu hte Makam Bungli" laika ngau hpe N-GUN JA WA a manang ni  online kaw lu hti na matu gayet mara dat ai re)

Adit Dun (Mungmyit Sinli ga)

1. Magam: Power, Authority = A hkaw a hkang, A hkang a ya

(a) Magam Rawng ai ni - those in Authority,  Excellent, Superior,  Royal

(b) Magam Amu - Excellent (or) royal work

(c) Magam Ga - A Royal decree, dawdan ai

(d) Magam Num - A Superior Woman; A chief's daugher

(e) Daru Magam - Power, Authorirty, Du magam

"Na daru aga na, Ngai Hkringwa myit mu. Magam aga na, Dumsa masin su"

(f) Daru - Power, Authority; Sharin, shadum

            (1) Daru magam ga - The Excellent (Royal) words of a chief

             (2) Daru = Ahkaw ahkang,  matsun

             (3) Magam = lit lu ai

2. Makan: Work, labour (Amu = Bungli)

            (a) Makan Rawt - To begin the clearing of a field

            (b) Makan  Yi ngam - The field under cultivation

            (c) Makan - Dinghku kan bau bungli, tinang a bungli

            (d) "Makan galaw ai wa hpe sha hpa jaw lu hkra, aga hpe madit let, matsun hte maku shaprut nna, asi si shangun ai" (Esaia 55; 10)

            (e) Makan Bungli - Labour

            (f) Dai ni anhte a shinggyim wuhpawng hta, Aga manu ni lani hte lani nem hkrat wa shajang ai hpe mu lu ai majaw, laika ka ai wa hte Amyu a Ningbaw Ningla ni, Dum hprang nga sai ni myit kra hta grai madai taw nga sai. Hpa majaw nga yang, lam ding ding kadai nau n kam hkawm ma sai majaw rai nga ai.

            Pyaw daw gadaw, tang byaw shalaw,

            Majoi galaw, loi daw gadaw;

            Hpa hte n jen, majoi jahten

            Be be lila, kaman hkum nga;

            Hpa mung n gawn, hkrit hpa n nawn,

            Walang gale, hke hke rai le;

            Yinam nai kam, majoi hkum dam,

            Mying gaw lauban, sumbu kaman.... rai na lu.

           

            Lahta kaw mu lu ai hte maren, magam amu hte makan bungli gaw lachyum shai hkat nga ai. Dai shai hkat ai hpe maren sha jai lang da, jai lang kau jang gaw Jinghpaw ga, Jinghpaw laika manu nem hrat mat sai. Magam - Du magam, Daru magam ngu ai gaw ahkang aya lit, wuhpung wuhpawng lit; Karai magam, mung up magam gun hpai ai lam ni hte seng nga ai.

            Makan bungli ngu ai gaw, kan bau bungli, hkai mu bungli, hpaga yumga bungli, yi sun hkauna galaw ai bungli, dinghkrai hte seng ai bungli  ni hkan e lang ai lam rai nga ai. Hkau mu makan, makan yi ngam, makan rawt ten hta bungli n galaw ai wa gaw kaya kahpa hkrum na ra ai. Tinang kan bau magam bungli ngu ai gaw n nga ai.

Matut nna, daini na ten anhte galai shai gram la ra sai, ga si ga ngau ni hpe tang madun sa wa na re.

(1) Jawng Awng Lakmat, Lekmat - လက္မွတ္ - Jawng Awng masat

(2) Hkungran lakmat, lekmat (လက္မွတ္) - Hkungran Masat

(3) Daidaw lakmat, lekmat (လက္မွတ္) - Daidaw masat

(4) Hkalup lakmat, lekmat (လက္မွတ္) - Hkalup hkam masat

(5) Ahtit labau (အတၳဳပတၱိ) - Ginshi Labau

(6) Lakhtak (လက္ထက္) - Prat ladaw

(7) Paw pru (ေပၚထြက္) - Dan Pru

(8) Poidaw (ပြဲေတာ္) - Ga shaka lusha, madu a shana shat

(9) Atsi atsin (အစီအစဥ္) - Lamang, mahkyen

(10) Asin pye (အဆင္ေျပ) - Htuk manu ai, manu htuk ai

(11) Dum shai nga ga - Dum hprang ra sai

(12) (a) Mare hpe gaw myo (ျမိဳ ့);

       (b) Kahtawng hpe mare bai da;

        (c) Kahtawng nde ai amyu n rai ga ai.

(13) (a) Century hpe tsa ba da,

         (b) Ban gaw sam ga re,

         (c) Kaji, kwa, kasha sak pang hpe

         Kaji ban (kaji pang)

         Kawa ban (kaji pang)

         Kasha ban (kawa pang) she nga ga, tsun ga ma ai

Ya gaw jaw prat hpe mung tsa ban bai nga da. Shaning hta pang karan dat ai lam n mu lu nga ai. Ladaw langa karan dat ai lam sha mu lu ai.

1. 10 ning ladaw - Decade (1960s)

2. 100 ning ladaw - Century (20th Century)

2. 1000 ning ladaw - Millenium (2000 = 2 millennium )

(14) Kajan pe mung kanau, kayung hpe mung kanau gara gaw num mi re, la mi re n chye ginghka lu mat sai.

(15) (a) Juice hpe mung ntsin

         (b) Luhka (water) hpe mung ntsin

         (c) Jahku (liquid) hpe mung ntsin, gara hku ginhka na jai lang sa wa na; nsam, sama, nam chyim rawng ai ka, n-tsin mahkra hpa jahku nga ma ai. Laga jahku, shatmati jahku, namsi jahku (juice).

(16) Kanoi hte Noikrat:

         (a) Kanoi, magyep (glue) - ေကာ္

         (b) Noikrat (rubber) - ေရာ္ဘာ

(17) Gaja hte kaja i

         (a) Gaja - Teng ai lam - Right

         (b) Kaja - Hkrak ai lam -Good

(18) Gade hte Kade

         (a) Gade nde - ga man - direction       

         (b) Gade nna yang - ten - time

         (c) Gade kaba ai - Shadaw shadang - amount

         (d) Kade kasha rai ta? - ga madu - possessive

Ndai lahta na lam ni hpa kadai woi sharai jai lang sa wa na ta? Kadai woi awn ai kaw hkan nang ai baw rai ta? Sharai jani lang na matu i gaw myit hkrum nga na ta?

(Lahta na laika ngau gaw aga hte seng ai re majaw, myit n hkrum ai ni mung nga na re. Madu kaga myit lu ai nga jang mung comment ka wa na hpe saw laji dat nngai. Anhte yawng Jinhpaw laika grau madang tsaw wa hkra shakut sa wa nga ngu... Hkung ga let, N-GUN JA WA)