HPYEN MADUNG KADAI TA? (Daw - 3)

Bum Chyangau
April 4, 2013

(Daw -1 de)
(Daw - 2 de)

Anhte Jinghpaw myu sha ni gaw - Sut she n-su ga ai raitim, “Jinghku Latsa lu yang she prawn ai”….(Masha tai ai/ Masha ngu mai shamying ai) - ngu nna hkam la ai ni rai ga ai.  Mayu, Dama, Kahpu Kanau  nga nna shada  myit magyep kap, garum  ningtum madi shadaw chye ai ni anhte rai ga ai. Dai hta n-ga,  Shada tsawra hkungga, manu shadan shagrau hkat chye ai lam ni gaw anhte W-P myu sha ni a manu dan dik ai Htunghking lailen ni rai nga mali ai. 

Raitim- Lachik mying hkam da ai Miwa sai  Zahkung Ting Ying gaw kade myiman  mung n-yu, kade myiman hpe mung n-tau nga lu ai. Shi lu, shi su, shi nga pyaw jang rai sai nga, tinggyeng myit sha myit nna  galaw sa mat wa ai lam ni yawng  hkra gaw anhte W-P jinghpaw myu sha ni hte Wa shakap shai rai taw nga ai hpe mu mada lu nga ai. Matsan ai hta si  ai pyi grau tingtsi ai nga nna- Ja gumhpraw sha lu na rai jang madu amyu shada pyi sat hkat ai Miwa myit kyang nan re ai hpe mu mada lu nga ai.

Zahkung Ting Ying

Dai  Zahkung Ting Ying a myit jasat ni a majaw, NDAK gaw Lawngwaw hpung  hte Lachik hpung nga nna Uhpung lahkawng garan hka mat wa sai re. Lachik hpyi hpun da ai Zahkung Ting Ying hpe myit n-ngwi n-pyaw ai ni mung lani hte lani law wa masai. Hpang jahtum shi lai na Modaw lam (Hka Mahkrai) kaw du hkra Bawm sa hkam nna gyam sat kau hkyen ai  manghkang kaba ni du hkra pru wa sai. Dai Bawm hkam ai ni gaw Lawngwaw hpung na re nga Lachik hte Lawngwaw ni a lapran manghkang grau grau kaba jat wa sai re. Shing rai myit n-ru n-ra rai nga yang- Zahkung Ting Ying gaw Miwa mung de gan sa mat sai. Dai  ten Shanglawt pru Sut Du Lawkwa Zawng  Hkawng hte Lawngwa Major langai mi woi awn nna NDAK Ginjaw e “Ahna” zing ai lam byin sai. 

Raitim Zahkung Ting Ying gaw Miwa Asuya a Weigh hte Pangwa hpe bai zing la lu nu ai. Miwa mung de hpyen ma loi li hte sha sa du ai Zahkung Ting Ying gaw hpyen ma Tsa lam nga ai Lawngwaw hpung ni a lata na Pangwa hpe bai lu  zing la a ta? ( BGF jarit sin dap gaw hpyen ma 300- tawn da na ahkang lu nga ai). Mahtai gaw asan sha rai nga ai. Miwa hpyen la ni NDAK uniform galai hpun nna Pangwa hpe bai wa gasat zing la ai lam sha  rai nga ai. Lachik ming hkam da ai  Pangwa mare hpe Miwa ni gara hku mung asum n-hkam lu ai hpe mu mada lu nga ai. UWSA ni a Pangsan mare hpe “Wa”  mying hkam nna Miwa ni jum tek da ai hte  lachyum bung nga ai .

Dai hte maren- (Dahkyaw dalam)… 2012-ning hta mung, Miwa Communist hpyen la ni gaw Myen uniform hpun nna  Shanglawt KIA ni hpe shang gasat lawm ai shiga ni hpe naw dum shajang na ga ai.Myen hking hking da ai Miwa hpyen la ni grai si ru jawng mat ai majaw, Miwa ni hkrap gaw n-rai, pawt gaw n-rai  rai taw ma ai da. Magrau grang, Gumshem ai KIA shanglawt myu tsaw share shagan ni hpe Manga Yunglat hte “Slam” hkungga jaw dat nngai law.

Zahkung Ting Ying gaw Pangwa hpe Lawngwaw ni a lata kaw na bai zing la ngut ai hpang- Rawt malan ai Sut Du Lawkwa Zawng Hkawng hpe “Ga htawng” e rim rawng nna, amyu myu  zing ri, Num ma ni mayen mahtaw bun, htawng hkindit rai sat kau na hkyen masai. Hpang jahtum Lawkwa Zawng Hkawng hpe- “ Na Madu jan Hkawng Nan hpe htet mayu ai htet u”…ngu Handphone hte shaga hkat shangun ma ai.

Ting Ying na Pye Thu Sitt Hpung ni

Madu Wa hpe sat na Shiga na jang Shezang Hkawng Nan ( Sut Du Shezang Tu Mai/ Play Boy Tu Mai a Kanau-Kajan) gaw, Bochuk Khin Nyunt hpe garum bai hpyi sai. ( Laika ka ai wa gaw Shezang Hkawng Nan hte mung hku hkau nna, Kahpu Sut Du Shezang Tu Mai hte mung jawng lung manang rai nga ai. Hku hkau ai, manang re nga nna shanhte hpang maga lawm nna tsun  ai lam n-rai, mabyin masa lam hpe chye na lu na  tang madun ai lam rai li ai. Hpa majaw i? nga yang- n-dai aten gaw anhte W-P myu sha ni a” Hpen Madung Gadai ta?”…ngu ai hpe azin ayang sawk  sagawn shapraw nna , tsan kau, seng kau ra ai ten rai nga sai).

Dai ten- Shezang Hkawng Nan gaw-“Nyaung Napin Nyilar Khan” e Dat Kasa hku nna sa du taw ai ten rai nna, Bochuk Khin Nyunt hte mung grai  ni htep hku hkau hkat ai wa mung rai nga ai. Dai majaw Shezang Hkawng Nan gaw Khin Nyunt a Weigh hte Madu Wa Sut Du Lawkwa Zawng Hkawng hpe Zahkung Ting Ying sat kau na hkyen ai kaw na bai lu hkye shaw la nu ai re. N-dai lam ni gaw Zahkung Ting Ying shaprai kau n-lu ai Lawngwaw hte Lachik ni a Manghkang Labau ni rai nga na sai.

Shing rai - byin ngut ai hpang Zahhkung Ting Ying gaw BGF jarit sin dap hku nna sha matut mying hkam let, Pangwa grup yin na Maisak Mailung ni Miwa mung de htaw sharut sha, Waingmaw hte Mali Hka Sinna hkran de na Mali Hka kau mayan sha n-ga, Chyurum W-P sha ni a  Mare buga Dum n-ta, Sun wang  ni hpe du hkra manu kaji kajaw sha jaw masu nna “Ja” htu akrawk sha ai lam ni hpe  shagyeng shakat, adip arip rai galaw lai wa sai re. Grau nna- Bum nga masha Lachik, Lawngwaw, Lisu hpu nau ni hpe Ka-ni Yi kaba ni  hkyen shangun, Nanghpam lu sha, Ya ma Manya tsi Jak rung kaba ni shadun nna Mungkan jut shara shagu de dut shabra taw ai lam ni galaw lai wa sai.  Dai ni- Zahkung Ting Ying  gaw Ka-ni Lau ban kaba “Opium King”ngu ai Jan mau  hpe pyi lu mat sanu ai.  N-dai masing gaw Miwa Communist ni a “Katsi Majan” ladat  rai nga malu ai. Moi de shanhte a Kaji Kawa ni Englik hte byin ai Majan hta  Peking mare daju hpe  (55) ya hte sha zing la kau hkrum ai gaw n-dai Ka-ni a majaw, Englik ni shanhte Miwa ni a Kaji Kawa ni hpe Ka-ni ya shawng shatai  nna “Katsi Majan” hte gasat dang la kau ai lam re nga, dai ni shanhte Miwa Communist ni mung shanhte a hpyen ni hpe, grau nna Democracy mungdan ni hpe n-dai Ka-ni hte Katsi majan gasat taw nga ai lam rai nga  ai. Dai hpe Zahkung Ting Ying gaw ta tut garum shakut ya taw nga ai hpe mu mada lu ai. Myen hpyen Sa wa ni mung shanhte a Kawa Di Miwa a ga hpe tawt lai nlu ai majaw n-mu masu su taw ra nga mat manu ai.

Pangwa hte Miwa mung ga jarit (2007)

Dai hta grau nna Zahkung Ting Ying gaw Mung jarit Masat shadaw No- (7)  Saw Law, Law Hkawng ginwang Chiphwe mare kaw na Deng (26) tsan ai shara kaw “Molybdenum” ngu ai grai manu dan ai  N-hprang Sut rai” Strip Mine” langai mi hpe bai  sa mu htu shapraw hkrup dat nu ai.

2010- ning May shata e Google Earth Internet Map hta e Satellite kaw nna shagun ya ai sumla(Photo) ni hta Sara (Site) langai mi hpe mu lu nga ai. Dai shara gaw Contour ngu ai Bum marawn ni hpe Lakang Numdawn zawn htu gyi nna N-hprang rai ni hpe htu shaw la taw ai ( Contour Strip Mine) n-hprang n-hkun ni rai nga ai .Htu shaw la taw ai N-hprang rai ni gaw “Molybdenum” ngu ai N-hprang myu mi rai nna, dai N-hprang rai hpe Miwa mung de Truk Modaw kaba ni hte htaw shapraw taw ai hpe mu mada lu nga ai.

“Molybdenum” N-hprang hta e- Magri (Copper) hte Hpri Hpraw (Tungsten) ni mung lawm nga ai. Molybdenum N-hprang hpe (Metal) nga ai” Hpri Shaja” galaw na matu gayau bang ai (Alloys) hku nna shabyawng  lang ma ai. Molybdenum N-hprang gaw Gahtet dik ai Shingkang  (Heat) hpe mung hkam jan lu nga ai.Dai majaw Tank Car,N-bung li e lang ai Arung arai ni, Electronic Myihprap Wan hte seng ai Arung arai ni galaw ai hta lang ai Wak (Contact), Motor Jak ni hta akyu jashawn jai lang ma ai lam chye lu ai.

N-dai Molybdenum N-hprang sut rai htu shaw taw nga ai shara gaw, Miwa mung jarik hte htep rai nna  Jinghpaw mung Lamu ga n-tsa e rai nga ai. Jinghpaw mung kata na Chiphwe mare a Sinpraw maga(Ading tawk) Deng (26) tsan ai shara, Myitkyina mare kaw nna (Ading tawk) Deng (80) tsan ai kaw rai nga ai.

Bai nna- Miwa mung hte  Myen mung jarit Sinna maga de (Ading tawk) Deng (10) tsan ai shara mung rai nga ai. Latitude hku nna (21) Degree Minutes (51) hte (15) Degree Minutes (30) North hte Longitude (98) Degree Minutes (32) hte (38) Degree Minutes (60) East shara na W-P  jinghpaw mungdan lamu Ga e rai nga ai.

2005-ning June shata na Mungkan gat lawk ni hta- Molybdenum Ton mi a manu gaw American Dollar 103,000 ( Sen mi e- hkying masum) ,Myen gumhpraw Sen (876) jan rai nga ai. Truck modaw kaba langai mi- Ton (10), Modaw (300) na Ton (3000) a Myen gumhpraw Kyats- Sen-(2,628,000) – Lap Sen/Wan-(2.6) rai nga ai. N-dai daram manu dan ai Anhte W-P sha ni a N-hprang Sut rai  ni hpe Zahkung Ting Ying hte Miwa ni lagu htu shaw sha taw ai (3) jan rai nga sai. Gumhpraw hku sawn pyi n-dang mat sai re. N-dai ram manu dan ai Lamu ga hpe madu nga ai anhte W-P sha ni, Awm dawm Shanglawt ai ahkaw ahkang she lu yang gaw-  Hong Kong, Japan ni ngu ai - Back pyi gayet mat lu nga ai.

Zahkung Ting Ying hte hpung ni nawku taw nga jang

Kaga Hpun Sau, Ja, Lung seng, Shipadi, Lung Hkyeng, Padi , Pat, Hpri, Maisak Mailung ni hpe pyi  rai n-sawn shalawm nga ai. Dai ni yawng she sawn bang dat yang gaw-  Nu e..Wa e… Mungkan hta manu dan dik gaw anhte a W-P Jinghpaw mungdan nan wa she rai nga sai le. Dai majaw Miwa wa mung ra, Myen mung gashun mayu- kaga Mungdan ni mung hkumbai kapya taw nga ma ai re. Anhte lawan makawp maga la ra na saga ai.

Kahtap nna sang lang dan mayu ai gaw- anhte W-P jinghpaw myu sha ni hta Maran, Lahtaw, Marip, Lahpai amyu nga nna nga shajang ga ai zawn Miwa amyu ni hta mung Lee(Li) amyu, Yang amyu, Wu amyu, Han amyu nga nna nga nga malu ai. Ga shadawn- Lau Seng Han = Han amyu,  Yangbe Zung= Yang amyu,  Peter Wu= Wu amyu,  James Lee= Lee amyu ni rai nga ma ai. Anhte W-P jinghpaw amyu sha ni hte Miwa amyu ni gaw shachyen shaga ai lam hta loi li bung ai zawn rai tim, teng sha nga yang Htunghking, Labau hte Lailen ni shai dik nga ai re.” Anhte gaw Miwa Labya ni rai ga ai”.. nga nna Jinghpaw ga mi shaga taw tim- shanhte a Ru sai gaw Miwa amyu kaw na” Labya” ni  rai nga ma ai. Myen ga shaga ai Myen mung na Miwa hte lachyum bung nga ai.

  ( Daw- 4 - hpe la hti ga)