HTAWT SHUT N-MAI SAI LAGAW LAHKAM NI - (DAW - 1)

Bum Chyangau

Lagaw lahkam ngu ai- nau lanyan yang mung  “Lapawp” tai, nau lawan yang mung gashawt galau chye nga ai. “Lagaw mali tu ai Magwi pyi gashawt, galau chye ai”…..nga nna anhte W-P myu sha ni chyahkring hkring sha gashawt, chyahkring hkring sha kataw rai nga yang n-mai  na saga ai. Dai majaw n-dai lang gaw- Lagaw lahkam nan htawt  shut n-mai na sai re.

                                                                                          

2011-ning June (9) ya shani kaw nna Myen hte simsa lam jahta ai (12) lang pyi n-ga sai re. 2013-ning April (11-12) ya shani na bawng ban hpawng ka matsing 3(a) hta-                          

                 

  “Ngang kang ai mung masa bawng ban hpawng hpe galaw lu na matu - Gap jahkring nna, shada hkungga kam hpa ai lam, masing masat ai lam, kam ging ai mungdan ni kaw nna lit la lapran sakse tai ya na ra ahkyak ai”….ngu nna tsun myit hkrum tawn ai hpe Miwa ni hkum pat ai lam chye lu ai. “Kam ging ai Mungdan ni”…ngu ai lachyum gaw- “Miwa ni gaw n-kam ging ai mungdan” ..re ngu ai  hku byin mat nga sai. Shanhte Miwa ni pyi anhte a mungdan na sut rai ni hpe manu paw paw pye pye hte lagu masu , maw hkalem sha taw nga yang- kam ging ai, n-kam ging ai bai sa gazik taw nga yang gaw, gaya pawt pawt chyalu sha rai nga ai. N-gung n-katut ai pyi chyeju dum ra na ga ai.  

                                                                                         
Ning ngu tsun yang Miwa hpe maga nna tsun ai lam n-rai. Masa hpe tsun ai lam she rai li ai. Baw hpye ai wa hpe Baw hpye n-dai. Wa hka ai wa hpe Wa hka n-dai ngu yang gadai wa na ra na law. “Ga da Ja da”…nga ai Jinghpaw Ga Malai nga nga mali ai. Ja tai ai mung Ga re da. Ja tai na matu gaw- Ga tsun shaga ai lam grai ahkyak nga ai. Laika ka ai wa a Kawa tsun tsun re ai. Laika ka ai wa a Kaji Dwi gaw shi hpe-

                                                                       

“ Ma e…nang tsun ai gaw jaw nga lit dai…raitim N-sen shut nga ai “…nga nna tsun sharin rin re ai nga ai.  Ya anhte tsun ai lam gaw, anhte hpang maga na gaw jaw ngu sha gaw dik htum ai raitim, maga mi hku bai yu yang Na hta ban ban nga- ga hkum ga si ni, ga n-sen ni madat n-pyaw taw nga na malu ai. Bu ren kaw Bu ren, Bu gawt kaw Bu gawt rai na matu mung anhte malap kau saga ai. Miwa ngu ai  ni gaw- manang wa a sumbu na gara hku manaw shaw sha na kun? nga nna  sha gyam taw nga ai ni re. U.S, U.K ni hpe mung shaga nan shaga ra ai. Gale galau re ai Myen hpe mung kam nmai ai. Raitim- Miwa hpe grai kam hpa ai hku shingma loi li masawp ya, Ra loi hkan ya masu nna- Rai sani? hkau ….Rai sai..nga ai hte gaw..kalang ta jut de hkindit matsut bang kau ra ai. Dai majaw Hkrudu zawn zai ladat rawng let-

                                                                      

  “Hpu shawng hpu ba, Lau pyet lauta ni e... nanhte hpe she anhte grai kam nga  ga ai, naw she lam woi la,  lakawn la marit...nanhte n-lawm yang bungli  byin na n-tai sai. Ya dai ni raitim nanhte htingbu jinghku kaja ni she kanu kawa tai, lit la hparan ya na hpe myit kam kaba dik  nga ga ai.  Kaga U.S ni U.K, U.N ni hpe chyawm  gaw, mungga matsing, malawm  hku nna sha- chye lawm, madat lawm na matu sha re. Nang hpu ba hpu shawng wa she ahkyak madung rai na re ngu  Na de Lagat n-tsin hte ru jaw bang dat ya jang ni- Ja Wa mali manga pren re pyi dawng hkra mani ahawt nna- “Hau law…Hau law..” nga mat na sha re.

                                                                        

Raitim kaja wa tsun shaga wa ai shaloi gaw- yawng a myit hkrum daw dan ai Democracy ladat hku sa wa na re majaw- U.K, U.S ni a Weigh hte tinang ra sharawng ai lam ni   tsun bawng ban, tsun shakyet la rai- Statement shapraw ngut jang Miwa gaw- shingnawm du mat na sha rai nga ai. Dai hku- Miwa hpe gau ngwi ngwi U di htingpa tawn di kau yang ngut mat na bungli sha re ngu mu mada lu ai. Hpa majaw nga yang- “Mungdan langai mi a Dinghku lam hpe kaga mungdan ni n-shang jebat na”..ngu ai U.N  Agreement nga ai n-rai ni?  

                                                                                          

Shanglawt KIO/A asuya hku nna- Miwa hte myiman n-kam hten ai nga ai mung jaw nga ai. Hpa majaw i? nga yang- Miwa mung de mung anhte a Hpu nau, Mayu Da ma, Makyin Jinghku ni grai nga taw ai  hta n-ga, Miwa mung gaw anhte jinghpaw mung a hpaga yumga lam Ningmaw kaba rai nga ai. Raitim ya anhte bawng ban taw nga ai lam yan gaw Miwa hte Hpaga yumga lam jahta ai re. Anhte a saidaw saichyen ni Dudaw saihkaw hkam nna gasat gala hpyi la taw nga ai Mung masa, Hpyen masa lam she re. Miwa shalu nna, pawt nna, adit si na nga tim ganing n-chye di ai.  Anhte a matu Manghkang ajaw law. Dai ahkyak n-re.

                                                                                          

Miwa pawt mat jang anhte a sut masa lam, hpaga yumga lam pat mat na kun? Yawm mat na kun? Dai hpe tsang n-ra ai. Hpa majaw i? nga yang anhte gaw Sut madu re. Gunrai madu re. Mung masa, hpyen masa lam ni anhte ra ai hku rai sai nga jang she, Lung Seng hta madun dat, Mai lung hta madun dat, Ja tawng hta madun dat rai jang Miwa wa Labu she tat, Hkumbai hte pya rai kagat  gumpye shang wa na sha re. Shi a matu anhte a mungdan na Maisak ru sha pyi lu htu shaw la tim manu dan dik nga lu ai.

                                                                                          

Dai hta n-ga, 2013 –ning March (29) ya shani KIO kaw nna Simsa lam hpa-awn Awng Min hpe- hpang na lang zuphpawng  hta- U.N, U.K, U.S hte PRC (Miwa) ni hpe Simsa lam tam committee hku nna saw shaga ya na lam, Bawng ban hpawng hpe Myitkyina e sha galaw na lam shana sai. Awng Min mung- KIO shana ai hpe myit hkrum nna April (6) hta bai hkrum na n-dat sai.Raitim Miwa gaw April (3) ya shani e U.K, U.S ni lawm jang shi n-lawm sai lam, shi n-lawm nna daw dan ai lam ni yawng hkra hpe hkum pat ninghkap na nga nna bai Wau bang wa sai.

                                                                                          

Gai….ya gara hku di sana? Shi n-lawm ai gara kaw, kadai hte mi bawng bawng ,jahkrup hkrup ..”Ngaw shau pu-te”…ngai n-chye ai….da. Shi hte n-seng ai. Shi n-hkap la ai nga tsun jahkrit wa sai. Shaloi gaw anhte gaw- shi dun gayin ai hku, shi U shoi shoi ai hku hkam mana sha taw nga ra na kun?

                                                                                          

Hpa majaw- Miwa Lauta Laupyet wa n-dai hku shagyeng shakat nga wa ai rai ta? Myen ni hpa majaw n-gup n-lu ka-ap ma ai da i? Hkum lu ka-ap u ga le. Myen a n-gup hpe Miwa ni Dollar hte matsut anyin bang tawn da ya sai n-rai ni? Myen gaw Miwa a Hka tsip tai nna Mayam bat pyi manam  taw nga masai re.  Dai gumhpraw ni lu hpyawp sha na matu Myen ni gaw Miwa hpe- Mali hka Madim madun dat, Yakhaing Gas madun dat, Jinghpaw mung na Lung Seng hte Molybdenum madun dat, Letpadaung na Magri Bum madun dat rai Miwa kaw na Dollar ni masawm agung la nna, kan she kapaw ga si na daram hte araw tawn da sai re. Miwa mung Myen hpe gumhpraw kade htawm sumpum jaw tim ya du hkra Myen mung na N-hprang sut rai,Ja lung Seng,hpun kawa ni ai grak rai n-lu akrawk sha lu nga nna myit n-gut taw nga ma ai. Arang kade bang tim Zaibru e n-tsin ru jaw ai hpa she rai taw nga masai. Katut naw mu ga kaja ai. Myen gaw Lagaw Tingse dum nna N-mai gangat taw nga sai. 

                                                                                         

Dai hta, American ni gaw - Mung masa, Hpyen masa lam hku  nna Myen mung de myi n-gyeng hku bai mada wa ai majaw Miwa a matu “Ju tawn da ai mung hkat mat,Le tawn da ai mung mat  mat”..rai na masa she rai masalu ai. Dai majaw Peace Talk e American ni shang lawm nna Myen mung de lagaw lahkam shang wa  na hpe Miwa wa kachyi mi mung n-ra nga lu ai. Hpa majaw ta? nga yang- Afghanistan e American ni shang wa ai majaw Miwa  Company ni gumhpraw grai sum agrawp mat yu sai n-rai ni? Dai company  ni yawng gaw Miwa asuya a back-ground company ni hkrai  rai nga ai. Dai majaw Miwa gaw Myen mung hpe shi chyu lu paran sha na matu kadai n-mai shang ai, kadai n-mai sa gaswi  ai nga myi di chyip hkum pat taw,Wau taw ai lam  rai nga ai.

                                                                                          

Bai nna- Miwa gaw, shi dai hku nying jahkrit jang Shanglawt KIA hte Myen ni zim mat nna shanhte tsun ai hku hkan galaw ya na shadu nga malu ai. Raitim n-dai zawn Miwa a shagyeng shakat nga nna tsun katut ai gaw Myen ni hku nna Miwa hpe tawt lai n-lu ai lam lama ma nga na re nga nna Media ni tsun wa masai.      

                                                                                          

Shaloi Myen gaw- shi Miwa hpe hkrit ra ai lam ahpre magap kau lu na matu , Miwa ni hkum pat ai majaw April (6) ya zup hpawng hpe jahkring kau ra ai lam Miwa hpe Layung bai madi sai. Dai lam gaw teng nga ai. Shaloi Miwa ni mung shi lagu mayun nna nying jahkrit dan ai hpe magap kau lu na matu-

                                                                                          

“ Myen hte Shanglawt KIA ni zup hpawng htawt sit kau ra ai  gaw shi a majaw n-re lam, Miwa Hkringmang dap kaw nna bai shana shabra sai. Dai shiga a majaw myit n-pyaw ai lam mung bai kahti dan masu wa masai. Miwa  gaw Myen mung a jinghku kaja rai nna Myen mungdan a shanglawt ai ahkaw ahkang hte awm dawm daru magam ahkang aya ni hpe  tut manu shadan ya nga ma ai lam hpe kapa kala nna bai tsun shatsawm masai.

                                                                                          

N-dai zawn Miwa Hkring mang dap kaw nna shana shabra ai lam rai n-galaw ai ten hta bawng ban hpawng hpe htawt sit kau ra ai  gaw, American hte, England shang lawm na hpe Miwa ni n-ra ai majaw re- nga nna Shiga ni law law hta mung  tsun gamawng lai mat wa sai re.

                                                                                         

Simsa lam tam malawm U Hla Maung Shwe gaw- Shanglawt KIA ni a hpyi shawn ai lam a majaw zup hpawng hpe htawt sit kau ra ai lam tsun ai. Teng sha nga yang Shanlawt ni hku nna Miwa ni Sari nau n-hkrat, gaya nau n-hkrum na matu  tsun kapa kau ya ai lam, tsawra myit madun,myit galu kaba ai lam madun kau dat ai lam rai nga ai. Hpa majaw Miwa ni Sari hkrat gaya hkrum ang na ta? nga yang- shi zawn re Mungdan kaba langai mi wa  mungdan kaji sha re hpe  dang sha, roi sha, dip gamyet sha ai n-sen hte shagyeng shakat nga tsun ai lam gaw mungkan a man e gaya gahpa Sari n-rawng ai bungli  rai nga ai.  Dai hta n-ga, American hte mung myiman kang na lam byin tai wa masai. Dai lam hte seng nna Baw hkam la kau ya ai Shanglawt Asuya hpe Miwa ni chyeju grai nan dum ging nga ma ai. Laika ka ai wa hte Jawng kaji  ni pyi dai Miwa a  Ma akawoit  hpe chye na nga chyalu rai nga ai.  Hpa majaw i? nga yang- U.S, U.K ni hpe hkum lawm shangun nga Miwa ni March (11) ya  kaw n-na  tsun da chyalu rai nga ai.

                                                                                          

U Awng Min tsun ai gaw- zuphpawng matut  galaw na Shanglawt ni  myit hkrum ma  ai.  Mungga matsing hku nna kaga  mungdan ni hpe KIO ni saw shaga na hku ngu sai. Raitim-  April (3) ya shani hta dai Manam ni hkum hkum tsup tsup n-du dep lu ai majaw zuphpawng hpe bai htawt sit kau ra ai lam Awng Min wa sang lang dan sai. Shawng  hkan e- PMF, PMLO ni hte bawng ban ai shaloi hkan mung shanhte saw shaga mayu ai ni yawng hkra hpe Simsa lit hkam Awng Min wa hku nna  myit hkrum hkap la ya lai wa sai.

Raitim- lai wa sai March (11) ya shani na Miwa mung Shweli bawng ban hpawng hpe sakse hku nna sa du dung lawm ai UNFC ningtau Amu madu Colonel- Khun okka gaw- Miwa ni Pressure jaw ai lam nga ai nga nna tsun ai.

                                                                        

“ Shweli kaw zuphpawng galaw mu. Kaga kaw hkum galaw . Shweli kaw galaw jang shanhte lit la ya na. Kaga kaw galaw jang gaw shanhte a Kasa n-dat ya lu ai. Shweli kaw galaw yang mung kaga mungdan na Dat Kasa ni saw shaga ai lam n-galaw yang mai ai. Grau nna lapran masha tai nna tsun hparan ya ai lam  hpe shanhte Miwa ni chyu lit la na”...nga ai lam  ni hpe maram yu yang Miwa gaw kaga mungdan ni hpe n-lawm shangun mayu ai gaw grai nan dan dawng nga sai. 

                                                                         

KIO mung Miwa langai mi hte sha n-hkum tsup ai. England, American zawn re mungdan ni mung lawm ra na re nga ai ningmu mung nga nga malu ai. Ningmu lahkawng kaga ga rai taw ai hpe bai jahkrum na gaw  ra nga ai.

                                                                       

Simsa lam ngu ai hpe miwa hku ka da ai re

Jinghpaw mung shawa hpung (13) kaw nna mung April (6) ya shani n-dau shabra ai laika hta- Myen the Shanglawt KIA ni a lapran Simsa lam bawng ban ai hta American, England ni bawng ban hpawng hta shang lawm wa na hpe Miwa ni kachyi mung n-ra ma ai nga nna n-dau shabra ma ai. Rai yang-  n-dai zawn re ai mabyin masa hta, anhte Wunpawng sha ni a shawng lam gam maka hpe  gara hku Lagaw lahkam htawt sit sa mat wa ra na ga ai rai kun? Htawt sit ai Lagaw lahkam shagu gaw ahkyak dik ai hte, lahkam mi htawt shut kau dat jang- anhte a Shu Mashi, Shu Masha Prat du hkra mayak manghkang kaw bai lup ka-up, dau yin mat wa na hpe mu mada lu nga ai. Sharai n-lu ai Labau laika man ni mung byin tai mat wa lu nga ai. Dai majaw grai sadi sahka ai hte  Lagaw lahkam htawt n-shut na, tsun shaga myit mang daw dan ai lam ni n-shut, n-kahprai mat na matu gaw ahkyak dik htum rai na re  ngu …… tsawra hkungga myit kam hpa kaba hte tang shana mayu nngai re.

( Daw- 2 – de bai matut hti ga).