HTAWT SHUT N-MAI SAI LAGAW LAHKAM NI (DAW - 3)

Bum Chyangau

Dai ni gaw- 2013- ning April (22) ya pyi rai mat sai. Hka jaw Poi ngut ai hte Simsa lam bai matut jahta na re nga ai lam ni Shiga katsi taw nga ai. Rai u ga. Hpa n-ra ai. Nau tin yang kataw chye ai majaw aten la nna, yawng hkra hpe hkut hkut nai nai, azin ayang bawng ban daw dan jahkrup nna, galaw sa mat wa ai gaw grau kaja htum rai nga ai. Gasat mung gasat, Jahta mung jahta le i?

                                                                                        
Myu Tsaw Share Shagan Shanglawt KIO/KIA  Ningbaw Ningla, Myit su Kanu Kawa  ni hku nna, matut  bawng ban sa wa na  Peace Talk  hte seng nna , shani shana  n-yup n-sha, aten la nna myit sawn sumru taw nga na ma ai  ngu kam ga ai. Hpa majaw i? nga yang, n-dai aten gaw anhte W-P myu  sha ni a shawng lam a  matu ahkyak dik ai hpunggaw, Numdawn kaba  langai mi re ai  majaw rai nga ai.

                                                                                           

 “ Woi tin tim- Hpun Lakung n-tin”…nga ai anhte a Jinghpaw  Ga Malai nga  ai. Raitim- anhte gaw gara mung n-tin ra na ga ai. Woi mung n-tin, Hpun Lakung mung n-tin ai sha Hpun Lakung n-tat kau na mahtang  ahkyak dik rai nga  ai. Dai Hpun Lakung ni hta- tinanang  myit ra ai  Hpun Lakung de chyu  kahkan kap na hku n-re sha, U.S, U.N, U.K, E.U – ngu ai Hpun Lakung law law hpe mung  numshawn kaw tawn nna ,shawng hpang , maram dinglik , lahkam htawt sit sa mat wa ai rai  yang, Ntat n-hprai Ngang kang ai  Padang Ninglaw  hpe hkrak tup  lu la na rai nga ga ai. Bawng ban jahkrup sa wa ai lam ni hta Myen ni gaw-

                                                                     
 “ Gai..gai…dung ga… Gara hku mi  nga nga...nanhte (KIO/A) ni hpyi shawn  ai hte maren , Saboi kaw  Mungmasa lam bai matut  bawng ban sa mat wa yu saga”

“ Anhte Federal ra ga ai…”

                
“ She mai dik  law…she mai law…Democracy ngu ai dai rai nga ai…Moi mung nanhte Jinghpaw Mung hpe nanhte Jinghpaw ni sha up hkang ai re le. Ga Shadawn-

(1). Sama Duwa Sinwa Naw- ( 1948- 53)                 
(2). Duwa Zau Lawn- ( 1953- 56)
(3). Duwa Zanhta sin-( 1957- 58)                                                
(4). Duwa Zau Rip- ( 1958- 59)
(5). Duwa Zau Lawn-(1959- 60)                                    
(6). Sama Duwa Sinwa Naw-(1960-62)

(7). Duwa Ding Ra Tang-( 1962- 71)                           
(8). Duwa Hpauyu Hka –( 1972- 81)

(9). Duwa G-Bawm Ying-( 1981- 1981)                     
(10). Duwa Labang La-( 1981- 85)

(11). Duwa Maran Zau Yaw- (1985- 1988) ……ni woi awn lai wa sai n-rai ni? Ahkaw ahkang mung anhte hte maren sha jaw da ga ai....nga na. Mung Daw hta Jinghpaw ni hpe shara jaw da ai nga tim, anhte a Jinghpaw Mung Daw Ningbaw Ningla ni gaw gara hpe mung  tinang a myit hte Dawdan hparan lu ai ahkaw ahkang  Authority  n-nga nga malu ai. Jaw ai sha, lu ai la re ai madang sha rai nga ai.

                  

                                                                     
1947-ning Febuary shata (12) ya, Jahpawt hkying (10:00) Am  “Pang Long Ga Shaka Laika” Lata masat rai n-ka yang bawng ban jahkrup ai lam ni hta, Jinghpaw Du ni, Sam Sawbwa ni yawng hkra gaw tinang a Gumchying Gumsa Up hkang ai lam ni yawng hpe dawm kau nna,” Munghpawm Mung dan “ hku n-na woi  gaw de sa mat wa na matu  myit hkrum da ai lam chye lu ai. Laika ka ai wa gaw shi a Kaji Dwi Howa Duwa Hkun Hpung hpe-

                                                                                        
“ Myen n-kaja ai, Sadi n-dung ai chye nga dinglen hpa majaw Ji Dwi ni Myen hte  Inglik kaw na Shanglawt rau la a ta?..”  

                                                                      
“ Myen ni n-kaja…Sadi n-dung ai hpe chye ai…..raitim shanhte kaja ai n-kaja ai ngu ai  hta,  shanhte gaw anhte hte galoi mung  tut nawng, ni ni htep htep nga ra ai ni re…shanhte kaja ai ngu nna…Inglik kaw na hpyi la lu na Shanglawt  hpe mung tat kau n-mai  nga  ai….Inglik hte matut nna rau naw pawng ga nga yang  mung- shanhte gaw Hka Panglai din ai shara kaw na ni re. Ahkyak jang shanhte  du lu na n-loi ai…Dai majaw Myen kaja ai , n-kaja ai ngu ai hta, Inglik kaw na Shanglawt hpyi la nna Madu a Gam Maka hpe Madu  hparan la lu ai Awm Dawm  Shanglawt ai  hpe mahtang lata la kau ai hku re.”

                                                                     
 “ Inglik ni hku nna mung…shanhte a n-pu e (10) naw nga n-na lam magup shanhte sharin jahpat ya na, kung kyang  jang she Mungdan san san  bai masat ya na…nga ai mung hkrak tup teng  na re ngu kadai tsun lu na ta? Hpa majaw i? nga yang- Shanhte Inglik ni Myen mung hpe shaning Tsa lam hku nna up hkang lai mat wa ai raitim , anhte Jinghpaw ni  a matu akyu ara lak san  galaw da ya ai lam ni nau n-nga ai daram re.…Sasana lam, Hpaji Hparat lam hku nna chyawm anhte chyeju dum ra ga ai. Raitim dai lam ni gaw- Mung masa lam hte hpa n-seng ai…...Dai majaw ahkaw ahkang  nga ai ten hta Jinghpaw Mung  ngu nna lu masat daidaw la na matu  Myen hte rau  Shanglawt la kau ai re..”

                                                                                        
N-dai Myen hte rau Inglik kaw na Shanglawt la ai hpe nkau mi  “Myen a Mayam” woi tai ai nga mara shagun, Ta Layung madi  ma ai.  Shaloi gaw- Jinghpaw Mung n-ra ga ai ngu Myen hpe bai n-htang hpai ap kau sana kun? Ji Wa ni Daidaw Masat kau da ya ai Jinghpaw Mung kaw nga, dai Hka lu, Dai n-bung chyu nna chyeju malap ga hkum tsun ngu mayu ai. Myen hte rau Shanglawt la  ai ngu  gaw- Myen hpe grai  kam , Ji Wa ni  grai  angawk nna- Myen a mayam woi tai ai n-re.  Myen Mung ting hpe Inglik kaw na Shanglawt la na  kyin gadau taw nga ai Bochuk Awng San hpe  Myen Mung a ka-ang hkup rai nga ai Jinghpaw mung hte Sam mung hpe n-lu lu hkra Masum ya, Masum na tup n-yup n-sha tsun dara, dang rang hkat nna she lu la ai re. Ja Lung Seng, N-hprang Sut rai hte hpring tsup chying ring ai  Lamu Ga Ginra ni hpe, W-P Jinghpaw  Mungdan ngu nna woi daidaw la ai  Ji Wa ni  hpe  “Shut Ai”…ngu  kadai wa tsun lu na ga ta?  “ Shut Jang”... Jaw ai..  gaw  hpa rai ta?

                                                    
Anhte a Ji Wa ni Myen hte Inglik kaw na Shanglawt rau pawng la ai lam gaw-

                  (1). Jinghpaw mung ngu nna dai daw masat la lu na.

                  (2). Jing hpaw Dap dung (5) nga ai majaw rai nga ai.

 Dai majaw mung BoChuk Awng San gaw-

                                                      “ Anhte Myen ni hkrai Inglik kaw na Shanglawt la jang Bum n-tsa kaw na Amyawk kaba tang tawn da nna, Pa layang kaw Shat  hkyen jaw da  ai hte bung na”

                                                   
“ Sam ni..Kayin ni kadai n-lawm yang n-lawm, nanhte Jinghpaw ni lawm yang rai sai  Duwa Gyi..” nga nna, laika ka ai wa a Kaji Dwi Howa Duwa Hkun Hpung hpe Bochuk Awng San tsun ai.  Dai  lam gaw Jinghpaw Hpyen Dap - Dapdung (5) hpe Bochuk Awng San hkrit ai majaw rai nga lu ai. Dai Jinghpaw Hpyen Dap ni a majaw mung, Mung Masa jahta ai lam hta Ga tsun  n-gun nga nna- Manu dan dik ai anhte a W-P Mungdan hpe daidaw  la kau lu ai lam re.  

                                                                     
Dai ni- anhte Kashu Kasha ni a lit gaw, dai anhte a Kaji Kawa ni Masat Daidaw  kau da ya ai  W-P Mungdan hpe lapren mi, Lahpa mi n-grit yawm mat hkra matut nna makawp maga  sa mat wa na lam sha rai nga ai.  Dai  gaw anhte a kaba dik ai Labau lit nan rai sai. Dai lit hpe hprai nna- Tinang a Myu, Tinang a Mungdan hpe manu n-chye shadan yang gaw- Myen a Mayam sha n-ga, Miwa, Gala ni  a Mayam mung tai mat wa ra na sha rai nga ga ai.  Hpun tsat Wa tsat, Hpaw dam Hpaw wam tai mat  na hpe hkrit tsang ra dik la nga ga ai.   

                                                                      
Lama wa- Bochuk Awng San  n-si ai  dai ni du hkra  asak  naw hkrung nga ai rai yang ……,

Shi tsun ai hku (10) ning hpring jang anhte Mungchying sha ni hpe Madu up hkang Mung Daw jaw na ngu shadu nga ga ai kun? Galoi  jaw na n-re. Lu mung n-lu ai.  Hpa majaw i? nga yang- Englik hpe madun na “ Pang Long Ga Shaka Laika” pa langai mi a matu sha pyi  shi ( Awng San) wa jaw kau ra ai   Jinghpaw hte Sam gaw- Myen mung a ka-ang hkup ting rai mat sai re. Grai kaba ai Manu jahpu rai nga ai. Dai hpe kaga Myen Ningbaw  ni hte Yebaw Thungkyik ni kachyi mi pyi myit n-hkrum ma ai. Raitim Bochuk Awng San gaw-

                                                    
“ Naukma Kyi shinme ( hpang e she yu  lajang na re)…”  nga nna tsun ai lam chye lu ai. Lachyum gaw- Inglik kaw na shang lawt lu  ngut jang shanhte Myen ni kam ai hku mai paran sha ai ngu lam rai nga ai. Dai majaw Bochuk Awng San gaw Jinghpaw Du, Sam Du ni hpe Gumchying Gumsa up hkang ai lam hpe dawm kau nna, Munghpawm Mungdan jawm gaw de sa wa sana re lam, dai  majaw Laknak mung kaga n-hpai taw nga ra sai lam, Madu up hkang Mung Daw hte  Ginjaw Parliament  Rap daw ni matut mahkai  nna Mung Hpawm Mungdan gaw de sa mat wa na lam- n-gup she lawu hkra  tsun hkalem lai wa sai re.  

                                                                      
Sam Du, jinghpaw Du ni yawng hkra mung Myen ni hkalem chye ai, masu chye ai hpe chye dik re. Raitim- tinang ra ai  Mungdaw masat dai daw la lu sai re majaw Awng San wa tsun ai hku myit hkrum ya kau masai.  Gumchying Gumsa up hkang ai lam ni hpe dawm kau tim Laknak ni hpe gaw yawng  n-ap ma ai. Laika ka ai wa naw kaji  yang- Ting Kawk Howa n-ta kaw- Gawk langai mi hpring hkra Sinat ni  ngam da ai hpe naw dum nga ai. Bum Chyangau a Kawa yan Kaji Dwi gaw shaning tsumra na hkra hkawm ai shara shagu Pistol naw gun hkawm nga ma ai.  Hpang daw de dai Sinat Laknak ni yawng hkra hpe Shanglawt  de ap ya kau sai.

                                                                      
“Hpang e she yu nna lajang ga”… nga ai Awng San wa gaw- shi mahtang   1947-ning July shata (19) ya shani lajang kau, Sat kau hkrum sai re. Sat ai wa Galung U Saw re nga  tim-

Gaja wa Bochuk Awng San hpe sat na hpang kaw na sumri jum tek ai wa gaw Bochuk Ne Win rai nga ai. U Nu a Parliament Democracy prat hta Pyidaw tha Tsimanking ni galaw dan masu nna, hpang na lang Wungyi bai lu na matu  Budda Bada hpe Naingan Daw Bada shatai dat ai majaw Myen mung ting gasu kabrawng wa sai. Ahkaw ahkang masem taw nga ai Ne Win wa 1962-ning hta U Nu kaw na Ahna zing la kau nna Myen mung hpe Hpyen Dap ni up hkang sha mat wa ai gaw dai ni du hkra rai nga sai. Jinghpaw ni hte hkrai hpaw ninghtan tawn ai  Jinghpaw Dap -1-2-3-4-5 ni hpe mung Myen ni hte gayau gaya, n-hti n-htang di kumchyak kau ya masai. Jinghpaw Hpyen Dap nnga jang shanhte Myen ni kam ai hku lu up sha na n-rai ni?

                                                                       
Ne Win a prat hta Rawt Malan ai Hpung ni mung grau grau she law wa sai re. 1963-ning hta KIO/A Shanglawt Asuya hte Ne Win Asuya ni Simsa lam shawng nnan bawng ban sai. Bungli n-byin ai lam chye lu ai. Dai hpang 1972- ning hta kalang, 1980- ning hta mung Yangon de du hkra Simsa lam sa du bawng ban ai lam chye lu ai. N-ngut kre ai ni hpe 1981-ning hta Myitkyina kaw bai matut bawng ban lai wa masai.

                                                                      
Hpang jahtum- 1994-ning Febuary shata (24) ya shani hta Gap jahkring myit hkrum nna (17) ning na ai hpang Myen hte Shanglawt  bai Gasat hkat ai gaw dai ni 2013- ning April shata du hkra rai nga sai. Myen the KIO/A Shanglawt ni lang hte lang hkrum zup bawng ban ai mung shaning (50) ning jan na mat wa sai re. Raitim dai ni du hkra Ngang kang ai Mahtai n-lu ai gaw- gara kaw dau taw, chya taw ai majaw  rai ta? Mahtai gaw Myen ni anhte hpe Federal n-kam jaw ai majaw aten garawt, anoi abya da nna, Jinghpaw Mung hpe jum tek up hkang sha taw ai lam sha rai nga ai.

         

                                                       
Lai wa sai 2010-ning hta mung KIO Ningtau Ningbaw Dr- Tu Ja gaw Ginjaw kaw na pru nna, KSPP Jinghpaw Mung Masa Hpung hpe woi hpaw ninghtan sai. Ra lata Poi shang na hkyen lajang lai wa sai. Raitim hkum pat ai hkrum ai hta n-ga, Dr- Tu Ja shi chyu Dinghkrai  Ra lata poi shang na pyi ahkang n-jaw ai lam chye lu ai.

                                                                      
Dai lam gaw  Dr- Tu Ja hpe chyu sha n-rai, anhte Jinghpaw myu sha ni yawng hkra hpe Roi ai, hpa n-sawn ai lachyum rai nga ai. Shanhte Myen ni rai  jang Mati, Kamu zawn Party ni hte hpaw nna up sha na da i? Anhte Jinghpaw ni rai jang Party hkum gazik Dinghkrai ra lata pyi n-mai galaw ai ngu gaw- nau nan ladu lai hpyau sai re. N-kam hkam yang galau si mu ngu ai lachyum sha rai nga ai. N-dai lam mung- anhte Jinghpaw ni Myen hpe myit n-gut na lam kaba langai mi rai  nna, Labau hta hkang hkang taw nga sana re.

                                                                       

( Daw- 4- de bai matu hti ga )